Luwih Budi Pawening B 2011
AJINING
DHIRI AJINING RAGA
Tlatah
Jawi punika kalebet tlatah ingkang ngremenaken. Sugih tradhisi saha kabudayan.
Prasasat padintenanipun dipunwernani kaliyan tradhisi saha kabudayan.
Upaminipun mawon rikala wicantenan. Biasanipun kita kedah ningali sinten
ingkang dipunajak gineman. Posisinipun langkung inggil sinten, langkung enem
utawi langkung sepuh. Menawi langkung sepuh saha langkung inggil stratanipun
kedah ngginakaken basa krama inggil. Ancasipun supados ketingal bilih kita
ngurmati dhateng tiyang ingkang dipunajak gineman kalawau. Kejawi punika rikala
wicantenan ugi kedah ngginakaken patrap ingkang sae, sareh saha boten waton.
Bab punika amrih boten nglarani ati. Tradhisi punika sejatosipun minangka
asiling olah pikir tiyang jawi ingkang sae. Prayoginipun kedah dipunuri-uri
saha dipun krembakakaken. Punapa malih wonten idiom ajining raga saking busana, ajining dhiri saking lathi.
Emanipun,
jaman sapunika kadosipun sampun kathah ingkang boten nggatosaken bab kalawau.
Punika ketingal saking tindak-tanduk ingkang ketingal tebih saking tradhisi
tiyang jawi. Kamangka tradhisi kalawau temtu migunani sanget menawi saged
anggenipun ngecakaken. Kita minangka generasi
penerus, prayoginipun tansah nggatosaken bab tradhisi ingkang sampun dados
kabudayan punika. Menawi prelu saenipun dipunkrembakakaken miturut perkembengan jaman. Kanthi makaten
pramila saged dipunsebut bilih para mudha punika dados pucuking lampah, pejah
gesanging tradisi ingkang ngemot kabudayan adiluhung kalawau.
Kita
minangka pucuking lampah, milai sapunika kedah prihatos. Ngupaya amrih tradhisi
kalawau tansah mlampah saha boten kalindhes jaman. Kita boten sisah isin
dipunanggep ketinggalan jaman, boten gaul
saha ndesit. Kita kedah ngicali
panganggep punika. Kita kedah mbuktikaken bilih kanthi nguri-uri tradhisi saha
ngrembakakaken kabudayan jawi punika boten kina. Upaya punika sejatosipun upaya
ingkang ageng saha gaul sanget. Panci
leres kita kedah ndhereki lampahipun jaman. Ewa mekaten kita ampun ngantos
kecalan jati dhiri. Jati dhiri kalawau kagambar lumantar tradhisi-tradhisi saha
kabudayan ingkang wonten ing tlatah jawi. Kanthi makaten, pramila kita saged gaul sinambi nepangaken tradhisi saha
kabudayan jawi. Kajawi mekaten kita ugi ndherek nguri-uri tradhisi saha
ngrembakakaken kabudayan jawi, palah menawi bejaning awak, kita saged mbekta
tradhisi saha kabudayan punika dados go
international.
Lajeng
kados pundi anggenipun nguri-uri?. Cara ingkang gampil nggih milai saking dhiri
pribadhi. Kita kedah meksa piyambak, awak kita supados ngremeni tradhisi saha
kabudayan jawi. Kita kedah sadar bilih tradhisi saha kabudayan punika minangka
bandha warisan ingkang ageng sanget mupangatipun. Kebak piwulang. Menawi boten
kita piyambak lajeng sinten malih?. Umpaminipun ing padintenan kita kedah
ngangge basa krama menawi wicantenan. Kanthi boten sadar, sejatosipun basa
krama punika basa ingkang endah saha sakeca dipunraosaken. Menawi kita tansah
ngginakaken baa krama mesthi gesang kita badhe sumringah. Bab punika amargi
antawisipun ingkang gineman tansah ngurmati saha ngayomi. Saengga kanthi boten
langsung saged nyegah padudon, ngraketaken pasedherekan, saha nentremaken
batos. Menawi ati tentrem, mesthi gesangipun badhe remen saha tansah greget,
saengga insya Allah saged manjangaken
yuswa. Kajawi punika kita ugi saged ngreksa dhiri saking asoring drajad, amargi
kita tansah njagi lathi kanthi wicantenan ngangge basa ingkang endah. Kanthi
alon-alon sejatosipun kita ugi nembe ngrembakakaken idiom ajining dhiri saking lathi. Pramila prayogi sanget menawi
wicantenan ngginakaken basa krama punika dipungiataken
malih.
Cara
sanes ingkang gayut kaliyan raga inggih punika kanthi ngagem busana. Ajining raga saking busana. Nggih panci
leres unen-unen punika. Nalaripun, raga kita badhe dipunregani utawi
dipunurmati menawi kita ngagem busana. Busana punika ugi nedahaken kita waras
punapa owah. Tiyang waras temtu badhe ngginakaken busana kangge nutupi
raganipun, dene tiyang owah badhe mblejit, boten ngagem busana. Kanthi makaten
pramila unen-unen ing inggil trep.
Ing
tanah jawi piyambak, bab busana punika dipunanggep penting sanget, malah saged
dipunsebat sugih busana. Tuladha gampilipun inggih punika batik. Saben batik
punika gadhah nama saha corak benten-benten jumbuh kaliyan makna ingkang kaemot
wonten lebetipun. Menawi wonten ingkang nganggep bilih busana tiyang jawi
punika kina, boten model ‘nyetil’, temtu
anggepan punika salah kaprah. Cobi dipuntingali menawi tiyang ingkang ngagem
busana jawi, sae jaler punapa setri, temtu badhe katon nengsemaken. Modelipun ugi sae, boten ketinggalan
jaman. Malah saged dipunsebut bilih busana jawi punika kathah paring inspirasi
dhateng busana sanesipun. Mliginipun wonten ing busana temanten ingkang tansah
ngrembaka modelipun. Kula kinten
menawi tiyang ngangge busana komplit badhe ketingal gagah. Badanipun ugi saged
sehat amargi busana kalawau saged njagi raga saking hawa adhem, panas, kaliyan
lemut. Ing bab agama, busana punika ugi sanget dipunanjuraken amargi saged njagi auratipun. Dipuntingali saking segi
esteika, kanthi ngagem busana kaendahaning pribadhi saged medal. Ingkang
jaler katon bagus, ingkang setri katon ayu.
Kita
minangka para mudha kedah nepangaken busana kita kanthi ngagem busana punika
ing padintenan. Menawi radi isin nggih saged seminggu sepisan. Menawi instansi pemerintahan ugi saged
nguri-uri lan ngrembakaken bab busana kalawau kanthi ngginakaen busana jawi
komplit saben sewulan sepisan. Oh inggih, adicara kartinian saha
dhimas-dhiajeng punika sejatosipun ugi saged alternatif strategis kangge nguri-uri tradhisi saha kabudayan jawi.
Kepara palah saged ngrembakaken jumbuh kaliyan kreativitasipun piyambak-piyambak. Kejawi nguri-uri, adicara
kalawau sejatosipun ugi saged dados sarana kangge nepangaken busana kita
dhumaten negari manca, punapa malih menawi wonten ing adicara Miss Universe punika dipunwontenaken
ngagem busana jawi komplit. Temtu kemawon panjangka go internatioanal badhe kasembadan. Sinambi ngagem busana, kita
tansah saged nyetil, boten ketinggalan
jaman, sarta ugi saged njagi idiom jawi ajining
raga saka busana.
Saking
andharan ing inggil, pramila kita minangka generasi penerus, pewaris tradhisi
kedah saged njagi amrih tradhisi saha kabudayan tansah lestari. Anggenipun
nguri-uri saged dipuntrepaken kaliyan lingkunganipun, menapa malih ugi saged
lumantar pakaryanipun. Lingkungan pemerintahan saged lumantar adicara batik and krama day. Kangge para
mahasiswa saged lumantar diskusi, seminar,
sarta workshop. Panjangkah angsal
nyundhul langit,mugi tradhisi saha kabudayan jawi saged go international. Sumangga sareng-sareng dipunreksa saha
dipuntlateni amrih kasembadan. Mugi Gusti paring kasembadan. Alhamdulillahirabbil ‘alamin.
_________________________________________________________________________________
Retno Dwi Hapsari A 2012
Budaya
Jawi Jaman Sakmenika
Ing
jaman sakmenika khathah budaya Jawa ingkang dipuntilaraken dening kawula muda
amargi panggalihipun para kawula mudha menika budaya Jawa kuno, sampun ketinggalan
jaman, mboten eksis, mboten keren. Saking panggalih menika wau wonten wosing
ing budaya Jawi ingkang saged kapundhut mapinten-pinten nilai-nilai, kados
nilai pendidikan, nilai ekonomi, nilai politik, nilai budaya,saha nilai sosial.
Perkawis-perkawis ingkang saged dipuntingali ing jaman sakmenika ingkang sampun
sudo budayanipun kadosta dolanan tradisional, rasukan ingkang tumut-tumut
budaya barat, basa ingkang sampun owah, sopan-santun kaliyan tiyang sepuh,
pendidikan Basa Jawi ing sekolah ingkang mboten efektif, lan sapanunggalanipun.
Ing jaman sakmenika kathah sanget lare-lare utawi kawula mudha ingkang
nilaraken budaya Jawi kados nilaraken dolanan tradisional Jawi ing jaman
rumiyin, kamangka permainan jaman rumiyin menika paring pelajaran ingkang
wigati sanget kados saged mupuk raos gotong-royong, sareng-sareng, susah seneng
sareng, mboten kados sakmenika ingkang lare-lare sakmenika mbetanipun gadget ingkang wonten game-game ingkang modern satemah
nelasaken wekdal-wekdal kangge main game
utawi online kemawon. Ingkang jaman
sakmenika kathah ingkang sampun dipuntilaraken saksanesipun dolanan
tradisional, kados rasukan ingkang sakmenika kathah ingkang tumut-tumut budaya
barat. Jaman ingkang langkung modern menika damel kawula mudha menika gampil sanget
tumut-tumut budaya barat ingkang mlebet medal gampil ing Indonesia mliginipun
Jawi. Kabudayan jaman rumiyin ingkang nedahaken tiyang setri menika rasukanipun
kedah ngangge kebaya utawi rasukan ingkang sopan, rok kedah sakngandhapipun
dengkul ingkang jaman sakmenika sampun sudo ingkang kados menika amargi sampun
dipunpengaruhi budaya barat ingkang sakmenika rasukanipun ketat, lengkuk
badanipun ketingal, celana jeans ingkang ketat ugi, saha rasukan-rasukan sanes
ingkang sampun ical budaya timuripun mliginipun Jawi. Basa ingkang dados ciri
khas budaya Jawi menika ugi sampun kirang amargi pendidikan dini ingkang sampun
nedahaken basa ing putra-putrinipun menika basa Indonesia, sejatosipun mboten
klentu anggenipun mucalaken marang putra-putrinipun, ananging langkung sae
malih mliginipun kita menika tiyang Jawi ingkang dados pewaris budaya menika
ngangge basa ingkang baku saha trep supados langkung sae ing tembe
saklajengipun. Kanthi menika putra-putrinipun saged basa dhateng tiyang sepuh.
Perkawis ingkang saged dipuntingali malih inggih menika sopan-santun kaliyan
tiyang langkung sepuh, para kawula mudha sakmenika sampun cuek dhateng tiyang
sepuh, menawi wonten ing transportasi umum menika wonten tiyang sepuh ingkang
betahaken kursi kangge lenggah ananging ingkang mudha menika cuek mboten respect menawi wonten tiyang sepuh,
langkung nggatosaken piyambakipun. Wonten malih menawi jaman rumiyin menawi
panggih kaliyan tangga teparo ingkang sepuh menika srawung, ananging sakmenika
cuek ethok-ethok mboten mangertos, lare-lare sekolah menika ugi sami menawi
wonten gurunipun utawi tiyang sepuh ing ngajengipun menika mlampah kemawon,
kamangka ing jaman rumiyin menika lare-lare mbungkuk saha matur “nyuwun sewu
bu, pak”. Lan ugi kathah malih perkawis
ingkang sesambetanipun kaliyan sopan santun kaliyan tiyang sepuh. Wonten
ing SD/MI, SMP/MTs, SMA/SMK/STM menika ugi mboten efektif pendidikan Basa
Jawinipun amargi sakmenika sampun dipunkirangi jam pelajaranipun kanthi acuan
kurikulum 2013. Jam pelajaran ingkang dipunkirangi menika gadhah pengaruh
kangge lare-lare, amargi saged mucalaken kabudayan-kabudayan Jawi ingkang
wigati, menawi sampun dipunkirangi menika lare-lare males anggenipun sinau
wonten ing griya. Sarana saha prasana ingkang mboten lengkap kangge mucalaken
menika ugi kirang dados pelajaran menika ugi mboten efektif saha guru mucalaken
ing buku kemawon. Sejatosipun perkawis-perkawis menika wau saged dipunkirangi
kanthi pendidikan dini, pendidikan karakter wonten ing sekolah, saha nedahaken
budaya-budaya Jawi kanthi sarana prasarana ingkang kreatif. Menawi pendidikan
dini menika, saking keluarga mucalaken babagan-babagan ingkang sae mboten
saenipun, bener luputipun, menawi alitipun dipunwucalaken babagan basa, sopan
santun kaliyan tiyang sepuh menika dadosaken lare menika paham ing tembe
saklajengipun. Menawi pendidikan wonten ing sekolah menika, dipunwucalaken
kanthi media pembelajaran ingkang gampil dipunmangertosi kangge lare-lare,
lare-lare menika wau supados praktek wonten ing madyaning masyarakat, kados
pundi caranipun sopan santun marang tiyang sepuh, kados pundi matur ingkang sae
marang tiyang sepuh, lan sapanunggalanipun. Menawi nepangaken budaya-budaya
Jawi ingkang kreatif menika saking pelajaran ing sekolah menika dipuntepangaken
budaya utawi pelajaran ingkang sesambetanipun kaliyan budaya Jawi kanthi damel
video utawi paraga ing kelas ingkang nggambaraken pelajaran menika wau. Utawi
kita damel game utawi aplikasi
ingkang sesambetanipun budaya Jawi, kados game
ingkang gambaripun wayang, aplikasi ingkang basa Jawinipun ingkang saged
dipunakses marang lare-lare menawi jaman sakmenika sampun jamanipun gadget. Kanthi cara-cara menika wau
Insyaallah lare-lare saha kawula mudha langkung gampil mangertosi budaya Jawi
ing Jaman sampun modern menika.
_________________________________________________________________________________
Amanahtillah Nurwigati B 2012
WAYANG
WONG
Indonesia
inggih punika bangsa ingkang sugih budaya. Budayaning salah satunggaling bangsa
mujudaken pagesangan masarakatipun. Mekaten ugi budaya Jawa minangka salah
satunggaling budaya daerah ing Indonesia mujudaken kadospundi pagesanganing masarakat
Jawa. Budaya Jawa punika kathah sanget lan nggadhahi nilai-nilai luhur ingkang
dados ajaran kangge pagesangan masarakat Jawa.
Sapunika
budaya Jawa sampun kathah ingkang ewah amargi wonten globalisasi. Utaminipun
para mudha ingkang sapunika kathah ingkang nganggep bilih budaya Jawa punika
sampun kuna. Satemah kita kedah ngupiya supados budaya Jawa saged langkung
ngrembaka. Utaminipun wonten ing samadyaning para mudha. Ajaran luhur kangge
nglampahi pagesangan wonten ing budaya Jawa salah satunggalipun saged
katindakaken mawi seni drama. Seni drama wonten ing budaya Jawa asring dipun
sebut Wayang Wong.
Wayang
Wong inggih punika salah satunggaling kesenian ingkang kaanggit dening Sultan
Hamangkurat I nalika taun 1731. Wayang Wong punika arupi wujuding cariyos
pewayangan ingkang katindakaken dening manungsa miturut karakter wayang. Pakem
cariyos Wayang Wong punika ugi sami kaliyan wayang kulit, ananging bedanipun
sedaya karakter wayang katindakaken dening manungsa. Manungsa ingkang
nindakaken karakter wayang kasebut ugi migunakaken ageman lan riasan-riasan
kados dene ingkang dipun ginakaken wayang kulit. Wujuding pasuryanipun ugi
dipun damel utawi dipun rias supados jumbuh kaliyan karakter wayang ingkang
katindakaken.
Kathah
ingkang mastani Wayang Wong punika Kethoprak, ananging sejatosipun sanes.
Sejatosipun Wayang Wong kaliyan Kethoprak punika beda. Bedanipun wonten ing
cariyosipun, Wayang Wong nyariyosaken lakon pewayangan Mahabarata lan Ramayana
dene Kethoprak nyariyosaken bab cariyos rakyat. Sapunika Kethoprak ugi langkung
kathah ingkang nyariyosaken bab geguyonan.
Sapunika
langkung kirang masarakat Indonesia utaminipun masarakat Jawa ingkang taksih
ngupiyakaken pangrembakaning kabudayan asli Indonesia punika. Ingkang taksih
remen biyasanipun namung para tiyang sepuh, dene para mudha kangge ningali
kemawon boten remen menapa malih kangge
tumut ngrembakakaken.
Pancen
leres menawi jaman sapunika kathah ingkang nyebut jaman edan. Jaman ingkang
sampun uwal saking jati dhirinipun. Para mudha ingkang sejatosipun dados
pangajab-ajabing para sesepuh kangge ngrembakakkaen budaya Jawa malah boten
remen kaliyan budayaning piyambak. Para mudha langkung remen kaliyan budayaning
sanes.
Menawi
dipun dhawuhi milih antawisipun ningali Wayang Wong kaliyan ningali filem
manca, langkung kathah para mudha ingkang milih ningali filem manca. Ananing sapunika boten namung para mudha,
lare-lare ingkang sejatosipun kedah langkung enggal dipun wucali pendhidhikan
karakter ugi langkung remen ningali sinetron tinimbang Wayang Wong. Sejatosipun
Wayang Wong punika langkung sae tinimbang sinetron ingkang kathah-kathahipun
namung nuwuhaken sifat ala. Saenipun menawi kita ningali Wayang Wong kita saged
ngrembakakaken kabudayan Jawa. Langkung sae malih menawi kita purun nyinau lan
mentasaken kesenian Wayang Wong. Kajawi saking punika, Wayang Wong ugi
nggadhahi nilai-nilai luhur lan budi pakerti ingkang sae kangge para
putra-putri ingkang samangke badhe dados panrusing bangsa.
Awit
saking punika, kita kedah langkung mangertosi budaya Jawa lan mangrembakakaken
budaya Jawa. Saenipun nyinau budaya Jawa ugi kangge kita piyambak, amargi
wonten ing salebeting budaya Jawa tamtu nggadhahi nilai-nilai luhur ingkang
saged katindakaken wonten ing gesang bebrayan kangge nggayuh gesang ingkang
ayom, ayem, tentrem, begja mulya, gemah ripah loh jinawi. Pramila kita minangka
tiyang Jawi kedah mucali menapa dene ngajak para mudha menapa dene lare-lare
supados remen kaliyan budaya Jawa.
